Sejm Rzeczypospolitej Polskiej (w zasadzie) jednomyślnie w dniu 30 kwietnia 2020 roku uchwalił tzw. ustawę antyprzemocową. Prace nad rozwiązaniami wprowadzonymi nowym aktem prawnym trwały od połowy 2019 roku w Ministerstwie Sprawiedliwości.
Ustawa antyprzemocowa zwiększy ochronę ofiar przemocy domowej. Pozwoli bowiem na natychmiastową izolację ofiar od sprawcy. Obok nakazu opuszczenia wspólnie zamieszkiwanego z ofiarą mieszkania, domu, wobec sprawcy przemocy będzie można zastosować też zakaz zbliżania się do miejsca zamieszkania i jego bezpośredniego otoczenia.
Przemoc domowa – negatywne zjawisko społeczne.
Według statystyk publikowanych na oficjalnych stronach Komendy Polskiej Policji przemoc domowa jest niestety nadal częstym zjawiskiem. Otóż rocznie prawie 250 tysięcy osób w Polsce może być dotkniętych lub zagrożonych przemocą domową. W przeważającej większości ofiarami przemocy domowej są kobiety i dzieci. Brak skutecznych i pociągających za sobą natychmiastowe skutki rozwiązań nie rzadko powodował, iż ofiary przemocy zmuszone były zamieszkiwać pod jednych dachem ze sprawcą, bądź też szukać schronienia poza własnym domem.
Wskazać należy, iż być może rozwiązania prawne, jakie przewiduje ustawa antyprzemocowa – zdecydowane, jednoznaczne – spowodują, iż ofiary przemocy uzyskując natychmiastową ochronę i wsparcie, przemogą się i przestaną trwać w tym przemocowym impasie.
Podstawy zastosowania ustawy antyprzemocowej.
Ustawodawca wprowadzając nowe rozwiązania prawne zmierza do objęcia ochroną wszystkich osób dotkniętych przemocą domową, a także oddziaływania na sprawcę – poprzez powstrzymywanie go przed działaniami przestępczymi, a w dalszej perspektywie ukierunkowanie na zmiany jego postaw, zachowań.
Nowe środki ochrony ofiar przemocy znajdą zastosowanie w sytuacjach, gdy stosowana przemoc fizyczna przez sprawce zagraża życiu lub zdrowiu ludzkiemu.
Nakaz opuszczenia wspólnie zamieszkiwanego mieszkania, domu.
W oparciu o nowe rozwiązania prawne, funkcjonariusze Policji podejmujący interwencję w związku ze zgłoszeniem przemocy domowej będą zobowiązani do oceny, czy sprawca przemocy fizycznej stwarza zagrożenie dla życia lub zdrowia domowników.
W przypadku stwierdzenia takich okoliczności, funkcjonariusz Policji będzie uprawniony do wydania bezwzględnego nakazu natychmiastowego opuszczenia mieszkania przez sprawcę przemocy. Wówczas, sprawca przemocy będzie mógł jedynie spakować niezbędne rzeczy, np. ubrania, środki higieny.
Decyzja o bezwzględnym i natychmiastowym nakazie opuszczenia wspólnie zamieszkiwanego mieszkania, domu przez sprawcy może być egzekwowana za pomocą środków przymusu. Funkcjonariusz Policji do użycia takich środków będą uprawnieni zarówno w przypadku stawianego oporu przez sprawcę. Nadto, w sytuacji, w której sprawca będzie wskazywał, że nie ma się gdzie wyprowadzić, przenieść, wtedy, funkcjonariusz Policji wskażą miejsca oferujące noclegi.
Zakaz zbliżania się do miejsca zamieszkania.
Ustawa antyprzemocowa obok nakazu opuszczenia wspólnie zamieszkiwanego mieszkania, przewiduje także możliwość nałożenia na sprawcę przemocy domowej zakazu zbliżenia się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia.
Skuteczność przepisów omawianej ustawy gwarantować ma przede wszystkim regularne sprawdzanie przez funkcjonariuszy Policji, czy sprawca przemocy domowej przestrzega nałożonego na niego zakazu zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia. W przypadku bowiem naruszenia nałożonego na sprawce zakazu funkcjonariusze Policji będą mieć uprawnienie egzekwowania tego zobowiązania za pomocą środków przymusu.
Wobec sprawca przemocy, który będzie lekceważył, nie przestrzegał tego zakazu ostatecznie będzie można zastosować środki surowsze, tj. karę aresztu, ograniczenia wolności bądź też grzywny.
W tym miejscu należy wskazać, iż sposób oraz środki egzekwowania nakazu opuszczenia mieszkania jest tożsamy.
Organy nadzorujące nowe formy ochrony ofiar przemocy domowej.
Uprawnienie wydania nakazu opuszczenia mieszkania i zakazu zbliżania się do mieszkania oraz jego bezpośredniego otoczenia zostało przyznane dla Policji, jej funkcjonariuszy.
Co istotne, kontrolę nad stosowaniem nowych środków sprawować ma Sąd, który w uzasadnionych przypadkach będzie mógł uwzględnić zażalenie sprawcy przemocy i uchylić nakaz lub zakaz.
Zgodnie z założeniami ustawy owe zakazy, nakazy obowiązywać mają przez okres dwóch tygodni, jednak na wniosek osoby dotkniętej przemocą Sąd może ten okres przedłużyć.
Warto podkreślić, iż nadal będzie istniała możliwość złożenia wniosku do Sądu o opuszczenie lokalu przez osobę stosującą przemoc (w trybie ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie). Niemniej jednak ustawa antyprzemocowa przewiduje pewnego rodzaju usprawnienia tej procedury.
Skuteczność i szybkość nowej procedury.
Na szybkość nowej procedury wpływać ma kilka rozwiązań, m.in. możność składania pism procesowych w danej sprawie za pośrednictwem Policji, nie tylko poczty; nałożenie na funkcjonariuszy Policji obowiązku wsparcia Sądu celem szybkiego zakończenia sprawy (np. poprzez ustalenie miejsca zamieszkania świadka).
Ustawa antyprzemocowa przewiduje nadto termin 48 godzinny na rozpatrzenie przez Sąd wniosku ofiary przemocy oraz termin miesięczny na rozstrzygnięcie całej sprawy – co również ma wpływać na szybkość całej procedury. Otóż, z chwilą ogłoszenie orzeczenia Sądu zobowiązanie sprawcy przemocy do opuszczenia mieszkania bądź zakazu zbliżania się do jego bezpośredniego otoczenia będą wykonywane natychmiast.
Watro wskazać, iż osoby zgłaszające wnioski w trybie przewidzianym w ustawie antyprzemocowej nie będą ponosić żadnych kosztów sądowych.