Ustawodawca w art. 141 Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego przewidział możliwość żądania od ojca dziecka pokrycia m. in. wydatków związanych z ciążą i porodem, a także pokrycia kosztów trzymiesięcznego utrzymania matki w okresie porodu. Konieczną przesłankę pozytywną dochodzenia roszczeń stanowi urodzenie się dziecka. Roszczenia przysługują również w przypadku, kiedy dziecko urodziło się nieżywe.
Matka dziecka pozamałżeńskiego może dochodzić tych roszczeń łącznie, jednak dopiero po ustaleniu ojcostwa (w drodze jego uznania bądź w procesie o ustalenie ojcostwa).
Co jednak należy podkreślić już w procesie o ustalenie ojcostwa matka dziecka pozamałżeńskiego może dochodzić zabezpieczenia tychże roszczeń alimentacyjnych.
Wydatki związane z ciążą i porodem, inne konieczne wydatki.
I tak, po analizie orzecznictwa Sądu Najwyższego wskazać można, iż za wydatki związane z ciążą i porodem uznaje się wszelkie wydatki, które są niezbędne, a których matka dziecka nie musiała by ponosić gdyby nie zaszła w ciążę, nie rodziła. Zarówno więc konieczność zakupu „wyprawki” dla dziecka, wózka, jak i porycia kosztów opieki lekarskiej, środków pielęgnacji, higieny, czy też zakupu odzieży ciążowej można zaliczyć do takich wydatków.
Wydaje się więc, iż tak szeroka definicja wydatków związanych z ciążą i porodem pozwala dla matki dziecka uzyskać (czasem nawet) w pełni zwrot tych kosztów od ojca dziecka. Otóż, zauważyć należy, iż wysokość zwrotu tych kosztów zależna jest od kryteriów, o których szerzej będzie poniżej.
W zasadzie skuteczność dochodzenia roszczeń alimentacyjnych od ojca dziecka w dużej mierze zależy od wykazania rzeczywistego poniesienia tych wydatków. Warto więc dokonując koniecznych zakupów, wydatków zachowywać potwierdzenie ich dokonania (tj. faktury, potwierdzenia dokonania przelewu).
Matka może również żądać od ojca dziecka pokrycia „innych koniecznych wydatków”, czyli wydatków innych niż związane z ciążą i porodem, jednak które powstały wskutek ciąży i porodu.
Szczególne straty majątkowe będące skutkiem ciąży i porodu.
Matka może nadto żądać pokrycia „szczególnych strat majątkowych” będących pośrednim skutkiem okresu ciąży i porodu. Zazwyczaj straty te wiążą się z koniecznością pokrycia kosztów niespodziewanego leczenia matki np. schorzeń, które ujawniły się w czasie ciąży; nietypowego zabiegu podczas porodu. Jednakże nierzadko mogą przyjąć postaci różnicy pomiędzy zarobkami przed porodem oraz po nim uzyskiwanymi przez matkę dziecka.
Warto jednocześnie zauważyć, iż określenie którym posługuje się ustawodawca tj. „szczególne straty majątkowe” wskazuje wprost, iż roszczenia te nie mogą obejmować „strat niemajątkowych”.
Koszty trzymiesięcznego utrzymania matki w okresie porodu oraz kryteria ustalenia ich wysokości.
Z kolei koszty utrzymania matki w okresie porodu o jakich mowa w tym przepisie mogą obejmować koszty wyżywienia matki, jej mieszkania, środków higieny i pielęgnacji. Otóż w istocie zabezpieczenie utrzymania matki ma na celu zapewnienie dziecku niezbędnych warunków bytowych. Wskazać należy, iż nierzadko w okresie ciąży bądź jej ostatniego etapu, jak również w okresie porodu i połogu kobieta nie wykonuje pracy zarobkowej, traci więc środki niezbędne dla zapewnienie sobie i dziecku utrzymania.
Kryteria ustalenia wysokości zwrotu kosztów utrzymania matki w okresie porodu sprowadzają się do przeanalizowania usprawiedliwionych potrzeb matki i dziecka oraz możliwość zarobkowych ojca – które w każdej sprawie mogą być zgoła inne.
Przedłużenie okresu pokrywania kosztów utrzymania matki w okresie porodu – przesłanki pozytywne.
W art. 141 § 1 zd. 2 k.r.o. ustawodawca zezwala na przedłużenie okresu pokrywania kosztów utrzymania dziecka przez ojca dziecka na czas dłuższy niż 3 miesiące.
By móc starać się o przedłużony okres pokrywania kosztów utrzymania matki w okresie porodu przed Sądem wykazać szczególne, ważne powody. I tak, wskazuje się, iż okoliczności stanowiące w tym wypadku pozytywną przesłankę najczęściej wiążą się z trudną sytuacją materialną matki, stanem jej zdrowia, a także nietypowymi potrzebami dziecka i stanem zdrowia. By móc dochodzić tych roszczeń warto wykazać je nie tylko za pomocą środków dowodowych w postaci dokumentów, lecz także poprzez środki dowodowe osobowe tj. świadków.
Jakkolwiek ustawodawca nie podaje górnej granicy przedłużenia obowiązku, należy pamiętać, że nie może on zastępować obowiązku alimentacyjnego pomiędzy rodzicami a dziećmi. Otóż co istotne roszczenia związane z ustaleniem ojcostwa i roszczenia alimentacyjne wzajemnie się nie wykluczają.
Przedawnienie roszczeń.
Wszystkie roszczenia wskazane w art. 141 § 1 k.r.o. przedawniają się z upływem lat 3 od dnia porodu (art. 141 § 2 k.r.o.).
Podstawa prawna:
Art. 141 Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego.