Prawo cywilne przewiduje możliwość nabycia własności nieruchomości rolnych przez zasiedzenie. Poza ogólnymi warunkami, które należy spełnić, by doszło do zasiedzenia nieruchomości, opisanymi w poprzednim artykule (patrz artykuł: Zasiedzenie jako sposób nabycia własności), Kodeks cywilny określa dodatkowe wymogi, stawiane samoistnemu posiadaczowi nieruchomości rolnej. Te szczególne wymogi wprowadzono Ustawą o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw z dnia 14 kwietnia 2016 roku (data wejścia w życie: 30 kwietnia 2016 roku). Ich wprowadzenie ustawodawca uzasadnił m.in. potrzebą zagwarantowania właściwego wykorzystania ziemi, zgodnie z przeznaczeniem oraz tym, aby grunty rolne pozostały w rękach „rzeczywistych rolników”.
Co jest nieruchomością rolną?
Przepis art. 172 § 3 Kodeksu cywilnego, który dotyczy zasiedzenia nieruchomości rolnych, odsyła do definicji nieruchomości rolnej, zawartej w Ustawie o kształtowaniu ustroju rolnego z dnia 11 kwietnia 2003 roku. Zgodnie z art. 2 pkt 1 tej Ustawy nieruchomością rolną jest nieruchomość rolna w rozumieniu Kodeksu cywilnego, z wyłączeniem nieruchomości położonych na obszarach przeznaczonych w planach zagospodarowania przestrzennego na cele inne niż rolne. Nieruchomościami rolnymi są według Kodeksu cywilnego nieruchomości, które są lub mogą być wykorzystywane do prowadzenia działalności wytwórczej w rolnictwie w zakresie produkcji roślinnej i zwierzęcej, nie wyłączając produkcji ogrodniczej, sadowniczej i rybnej.
Kto może zasiedzieć nieruchomość rolną?
Zgodnie aktualnym brzmieniem art. 172 § 3 Kodeksu cywilnego nieruchomość rolną może nabyć jedynie rolnik indywidualny w rozumieniu przepisów Ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego. Kim jest rolnik indywidualny według powyższej definicji? Rolnik indywidualny, to osoba fizyczną będąca właścicielem, użytkownikiem wieczystym, samoistnym posiadaczem lub dzierżawcą nieruchomości rolnych, których łączna powierzchnia użytków rolnych nie przekracza 300 ha, posiadającą kwalifikacje rolnicze oraz co najmniej od 5 lat zamieszkałą w gminie, na obszarze której jest położona jedna z nieruchomości rolnych wchodzących w skład gospodarstwa rolnego i prowadzącą przez ten okres osobiście to gospodarstwo (warunki, które trzeba spełnić, by zostać uznanym za rolnika indywidualnego zostaną szczegółowo opisane w oddzielnym wpisie).
Jakie dodatkowe warunki należy spełnić, aby doszło do zasiedzenia nieruchomości rolnej?
Poza wymogiem posiadania statusu rolnika indywidualnego, według art. 172 § 3 Kodeksu cywilnego powierzchnia nabywanej w drodze zasiedzenia nieruchomości rolnej wraz z nieruchomościami rolnymi stanowiącymi własność rolnika nie może przekroczyć powierzchni łącznie 300 ha użytków rolnych.
Warto jednak dodać, że przepisu art. 172 § 3 Kodeksu cywilnego nie stosuje się, jeżeli zasiedzenie skończyłoby się przed upływem 3 lat od dnia wejścia w życie Ustawy o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw.
Co to oznacza w praktyce?
Oznacza to możliwość zasiedzenia gruntów rolnych także przez osoby niebędące rolnikami indywidualnymi bądź przez osoby, które na skutek zasiedzenia stałyby się właścicielami 300 i więcej hektarów użytków rolnych, jeżeli tylko okres zasiedzenia upłynął przed 30 kwietnia 2019 roku.
Podstawa prawna:
art. 461, art. 172 § 3 k.c.,
art. 2 pkt 1, art. 6 Ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego z dnia 11 kwietnia 2003 roku,
art. 14 Ustawy o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw.
