Jeżeli staliśmy się dłużnikami i prowadzone jest przeciwko nam postępowanie egzekucyjne, komornik prowadzący to postępowanie poszukiwał będzie stanowiących naszą własność rzeczy, posiadających określoną wartość, które „spienięży” w celu pokrycia długu wobec naszych wierzycieli. Czy może on jednak zająć każdą naszą rzecz?
Dłużnicy egzekucyjni nie zawsze są świadomi tego, że istnieje szereg przypadków, w których egzekucja jest ograniczona bądź całkowicie wyłączona przepisami prawa. W tym artykule chcę skupić się na przedmiotach codziennego użytku, które są wyłączone spod egzekucji.
Jakie przedmioty codziennego użytku wyłączone są spod egzekucji?
Katalog tych przedmiotów określony został w art. 829 Kodeksu cywilnego. Zgodnie z jego treścią egzekucji nie podlegają następujące przedmioty:
- przedmioty urządzenia domowego niezbędne dla dłużnika i jego domowników.
W Kodeksie postępowania cywilnego podane są przykłady takich przedmiotów, nie jest to jednak katalog zamknięty. Kluczowe jest tu pojęcie „niezbędne”. Przedmioty niezbędne to te, które zaspokajają podstawowe potrzeby materialne i kulturalne, stosownie do aktualnej przeciętnej stopy życiowej społeczeństwa. Niezbędność danego przedmiotu należy każdorazowo badać indywidualnie, z uwzględnieniem okoliczności danej sprawy, biorąc przy tym pod uwagę zawód dłużnika, jego stan rodzinny, potrzeby i potrzeby członków jego rodziny oraz inne istotne fakty.
Dla oceny niezbędności nie jest istotna wartość przedmiotu, jedynie jego użyteczność.
Istotne jest także to, że niezbędność danego przedmiotu ocenia się na chwilę jego zajęcia.
Za domowników należy uznać osoby prowadzące wspólnie z dłużnikiem gospodarstwo domowe lub pozostające na jego utrzymaniu.
Przykłady przedmiotów urządzenia domowego, wskazane w Kodeksie postępowania cywilnego to: lodówka, pralka, odkurzacz, piekarnik, kuchenka mikrofalowa, płyta grzewcza służąca podgrzewaniu i przygotowywaniu posiłków, łóżka, stół i krzesła (w liczbie niezbędnej dla dłużnika i jego domowników), po jedynym źródle oświetlenia na pomieszczenie.
Istotnym jest fakt, że przedmioty te nie będą wyłączone, jeśli ich wartość znacznie przekracza przeciętną wartość nowych przedmiotów danego rodzaju. Przedmioty te muszą być przy tym zakupione w celach użytkowych, a nie jedynie jako „atrybut prestiżu czy lokaty oszczędności”. I tu właśnie konieczne jest określenie niezbędności przedmiotu. W tym celu z pomocą może niejako przyjść przepis art. 8 Ustawy o postępowaniu administracyjnym w egzekucji, zgodnie z którym nie uważa się za przedmioty niezbędne: mebli stylowych i stylizowanych, telewizorów do odbioru programu w kolorze, chyba że zobowiązany wykaże, że od roku produkcji telewizora upłynęło więcej niż 5 lat. stereofonicznych radioodbiorników, urządzeń służących do nagrywania lub odtwarzania obrazu lub dźwięku, komputerów i urządzeń peryferyjnych, chyba że są one niezbędne zobowiązanemu do pracy zarobkowej wykonywanej przez niego osobiście, futer ze skór szlachetnych, dywanów wełnianych i ze skór naturalnych, porcelany, szkła ozdobnego i kryształów, sztućców z metali szlachetnych, dzieł sztuki.
- pościel, bielizna i ubrania codzienne, w liczbie niezbędnej dla dłużnika i jego domowników, a także ubranie niezbędne do pełnienia służby lub wykonywania zawodu.
Aby określić, co dla danego dłużnika stanowi „ubranie codzienne” należy dokładnie zbadać okoliczności danej sprawy. Do wykonywania zawodu lub pełnienia służby może być potrzebna chociażby toga, odzież robocza, mundur itd.
- zapasy żywności i opału niezbędne dla dłużnika i będących na jego utrzymaniu członków rodziny na okres 1 miesiąca.
Termin 1 miesiąca liczony jest od daty zajęcia.
- jedna krowa lub dwie kozy albo trzy owce potrzebne do wyżywienia dłużnika i będących na jego utrzymaniu członków rodziny wraz z zapasem paszy i ściółki do najbliższych zbiorów.
Istotnym jest to, że wyłączenie powyższe dotyczy zarówno rolników, jak i nierolników. Kluczowe jest tu zbadanie, czy faktycznie zwierzęta stanowią źródło wyżywienia dłużnika i jego rodziny.
- narzędzia i inne przedmioty niezbędne do osobistej pracy zarobkowej dłużnika oraz surowce niezbędne dla niego do produkcji na okres jednego tygodnia, z wyłączeniem jednak pojazdów mechanicznych.
Chodzi o narzędzia i inne przedmioty, bez których wykonywanie zawodu przez dłużnika nie jest możliwe. Należy jednak zaznaczyć, że narzędzia i inne przedmioty niezbędne do prowadzenia działalności gospodarczej w formie przedsiębiorstwa lub gospodarstwa nie podlegają z mocy art. 829 pkt 4 KPC wyłączeniu z egzekucji (można je wyłączyć spod egzekucji jedynie na podstawie art. 1061 Kodeksu postępowania cywilnego).
- u dłużnika pobierającego periodyczną stałą płacę – pieniądze w kwocie, która odpowiada niepodlegającej egzekucji części płacy za czas do najbliższego terminu wypłaty, a u dłużnika nieotrzymującego stałej płacy lub u dłużnika, będącego osobą fizyczną wykonującą działalność gospodarczą – pieniądze niezbędne dla niego i jego rodziny na utrzymanie przez dwa tygodnie.
Powyższe ograniczenia należy interpretować z uwzględnieniem przepisu art. 833 Kodeksu postępowania cywilnego.
Przez „stałą płacę” należy rozumieć wszelkie źródła stałych dochodów tj. wynagrodzenie za pracę, rentę, emeryturę, które stanowią podstawę utrzymania dłużnika.
Jeżeli chodzi o wysokość kwoty, która nie podlega egzekucji, będzie ona różniła się w zależności od rodzaju wierzytelności, która ma być zaspokojona w drodze egzekucji np. z kwoty wynagrodzenia za pracę dłużnikowi trzeba pozostawić 2/5 przy egzekucji alimentów i 1/2 przy egzekucji innych świadczeń. Należy jednak pamiętać o konieczności odjęcia od tak wyliczonej kwoty 1/30 wynagrodzenia za każdy dzień zbliżający do najbliższego terminu wypłaty.
Należy dodać, że wysokość kwoty pieniężnej wolnej od zajęcia, jeżeli dłużnik nie otrzymuje stałej płacy (np. rolnik) ocenia organ egzekucyjny.
- przedmioty niezbędne do nauki, papiery osobiste, odznaczenia i przedmioty służące do wykonywania praktyk religijnych oraz przedmioty codziennego użytku, które mogą być sprzedane tylko znacznie poniżej ich wartości, a dla dłużnika mają znaczną wartość użytkową.
Mogą to być m.in. podręczniki, przybory szkolne, zeszyty (nauka) świadectwa, dyplomy, korespondencja (papiery osobiste), statuetki, medale (odznaczenia), figury, krzyże (przedmioty służące do wykonywania praktyk religijnych).
Jeżeli chodzi o przedmioty niezbędne do nauki, to wyłączenie odnosi się zarówno do osób pobierających, jak i udzielających nauki. Wyłączone nie są przedmioty niezbędne do nauki dla członka rodziny dłużnika.
W przypadku przedmiotów służących do wykonywania praktyk religijnych, to wyłączenie obowiązuje zarówno w przypadku, jeśli dłużnik jest osobą fizyczną, jak i kiedy jest to związek wyznaniowy. Nie ma znaczenia też to o jakie praktyki religijne chodzi i jakiego wyznania jest dłużnik. Przedmioty te nie podlegają egzekucji, nawet jeśli posiadają znaczną wartość. Wyłączenie to nie będzie miało jednak zastosowania, jeżeli dłużnik wyłącznie handluje tymi przedmiotami, kolekcjonuje je, tworzy bądź traktuje jak lokatę kapitału.
Przedmioty codziennego użytku to przedmioty, które nie mieszczą się w zakresie pojęcia z art. 829 pkt 1 Kodeksu postępowania cywilnego, wskazanego powyżej.
- produkty lecznicze w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 6 września 2001 r. – Prawo farmaceutyczne, niezbędne do funkcjonowania podmiotu leczniczego w rozumieniu przepisów o działalności leczniczej przez okres trzech miesięcy oraz niezbędne do jego funkcjonowania wyroby medyczne w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 20 maja 2010 r. o wyrobach medycznych.
Produktem leczniczym w znaczeniu powyższym są lekarstwa dla zwierząt lub ludzi, podawane w celach diagnostycznych lub w celach przywrócenia określonych funkcji organizmu.
Wyrobem medycznym są zaś np. narzędzia, przyrządy, urządzenia i oprogramowania stosowane w celach diagnostycznych, terapeutycznych, leczniczych itd.
- przedmioty niezbędne ze względu na niepełnosprawność dłużnika lub członków jego rodziny.
Chodzi tutaj np. o wózek inwalidzki, protezy itd.
Nie ulega wątpliwości, że świadomość wyłączenia powyższych przedmiotów, tak niezbędnych w codziennym życiu, spod egzekucji komorniczej, może znacznie wpłynąć na samopoczucie dłużnika w toku trwającego postępowania egzekucyjnego.
Podstawa prawna:
art. 829 k.p.c.
