Decyzję o podjęciu pracy po za granicami Polski – chociażby przez wzgląd na możliwość swobodnego przekraczania granic – podejmuje coraz więcej osób. Nierzadko dotyczy to również osób zobowiązanych do płacenia alimentów. I tu od razu rodzi się pytanie, co zrobić gdy zobowiązany do płacenia alimentów przebywający i pracujący za granicą przestanie wywiązywać się ze swego obowiązku alimentacyjnego? Czy egzekucja należnych alimentów będzie w ogóle możliwa? Jeśli tak, jakie kroki prawne należy podjąć?

Od czego zacząć? Otóż wiele zależy od kraju, w którym przebywa dłużnik alimentacyjny.

Warto więc w pierwszej kolejności zorientować się, jakie procedury egzekwowania alimentów obowiązują w kraju, w którym przebywa dłużnik alimentacyjny. Bowiem, co należy zaznaczyć, owe procedury bywają odmienne w poszczególnych państwach, tak samo jak niezbędne formalności, jakim należy sprostać.

I tak, procedury egzekwowania alimentów w większości krajów członkowskich Unii Europejskiej reguluje rozporządzenie RADY (WE) 4/2009. Tożsama procedura (a którą objęte są inne kraje świata) regulowana jest w konwencji międzynarodowej tzw. Konwencji Nowojorskiej. Warto wskazać, iż nadto Polska związana jest umowami dwustronnymi, na podstawie których można wykonywać orzeczenia zasądzające alimenty (dot. to między innymi Białorusi, Rosji, Chin).

Gdy zobowiązany do płacenia alimentów przebywa na terenie Unii Europejskiej.

Gdy dłużnik alimentacyjny wyjechał z Polski już po wydaniu wyroku zasądzającego alimenty egzekucja odbywa się w kraju Unii, w którym przebywa.

Wszczęcie egzekucji za granicą poprzedzić należy wnioskiem o stwierdzenie wykonalności takiego orzeczenia złożonym do Sądu kraju, w którym zobowiązany przebywa. Takie działanie sprawi, iż procedura egzekucyjna rozpocznie się od razu w kraju wspólnotowym.

Aby skutecznie złożyć taki wniosek, należy wcześniej ustalić adres dłużnika. Wniosek taki składa się bowiem do Sądu miejsca zamieszkania dłużnika. Należy potem podać go jako „adres do doręczeń”. Jeżeli prawo danego Państwa Członkowskiego nie przewiduje wskazywania takiego adresu, wnioskodawca wskazuje pełnomocnika do doręczeń.

Dodatkowo wskazać należy jakie dokumenty będą niezbędne do wszczęcia postępowania o egzekucję alimentów na podstawie rozporządzenia Rady (WE) nr 4/2009:

– wniosek wierzyciela,
– wyciąg z orzeczenia (wyroku lub ugody) – formularz – załącznik I lub II do rozporządzenia –      dwie wersje językowe – wypełnia sąd, który wydał orzeczenie na pisemny wniosek wierzyciela,
– odpis wyroku/postanowienia zasądzającego alimenty z adnotacją sądu o prawomocności i/lub          wykonalności (nie kserokopia),
– zestawienie zaległości alimentacyjnych (w języku polskim i języku urzędowym kraju do którego      kierujemy wniosek),
– pełnomocnictwo dla właściwego organu centralnego w następujących państwach: Francja,              Hiszpania, Czechy,
– jeśli dziecko uprawnione do alimentów ukończyło 16 lat należy dołączyć do wniosku                (lub w trakcie postępowania przesyłać na początku każdego roku szkolnego) zaświadczenie o        kontynuowaniu nauki,
– konto bankowe.

Podkreślić warto, iż wszystkie dokumenty składa się w dwóch egzemplarzach, tj. oryginały + kserokopie.

Koszty postępowania o wszczęcie egzekucji alimentów za granicą. Czy można starać się o zwolnienie z takich kosztów?

Koszty związane z takim postępowaniem ponosi się samodzielnie. Niemniej jednak, przed wniesieniem wniosku można zwrócić się do Sądu polskiego z prośbą o udzielenie pomocy prawnej i zwolnienie z kosztów.

W zasadzie koszty generowane są koniecznością dokonania tłumaczeń przysięgłych dokumentów (a także samego wniosku), które należy załączyć wraz z wnioskiem.

Wniosek o zwolnienie składa się w wydziale cywilnym sądu okręgowego właściwego dla miejsca zamieszkania uprawnionego. Dodatkowo, co istotne, należy wykazać, że pokrycie takich kosztów jest niemożliwe bez uszczerbku dla utrzymania siebie lub swojej rodziny. By zwiększyć skuteczność takiego żądania warto te okoliczność udokumentować.

Jeśli Sąd uwzględni prośbę o zwolnienie z kosztów sam przekaże taki wniosek wraz z dokumentami do odpowiedniego organu w kraju unijnym.

Co w przypadku gdy zobowiązany do płacenia alimentów przebywa na terenie innego kraju (tj. nie będącego członkiem Wspólnoty Europejskiej)?

Gdy dłużnik przebywa poza Unią Europejską najczęściej zastosowanie ma Konwencja Nowojorska o dochodzeniu roszczeń alimentacyjnych za granicą. Regulacja ta przewiduje prostą i bezpłatną procedurę. I co istotne, w ramach tej procedury to Sąd polski zawsze pośredniczy w dochodzeniu alimentów.

I tak, do Sądu Okręgowego swego miejsca zamieszkania należy złożyć wniosek o dochodzenie alimentów. Procedura przewiduje składanie takiego wniosku na formularz urzędowym wraz z szeregiem niezbędnych załączników. Zazwyczaj wymagane są następujące dokumenty:

– pełnomocnictwo udzielone przez wnioskodawcę organowi przyjmującemu w państwie obcym (podpis      wnioskodawcy na pełnomocnictwie należy złożyć w obecności notariusza),
– aktualny odpis skrócony aktu urodzenia dziecka (jeżeli uprawniony jest dzieckiem pozamałżeńskim – odpis zupełny aktu urodzenia),
– odpis skrócony aktu małżeństwa; w przypadku orzeczonego rozwodu odpis zupełny aktu małżeństwa    wraz ze wzmianką o tym fakcie,
– odpis wyroku sądowego zasądzającego alimenty,
– poświadczoną kserokopię dowodu doręczenia pozwanemu (jego pełnomocnikowi lub kuratorowi)          odpisu pozwu oraz zawiadomienia o rozprawie sądowej lub stosownego zaświadczenia sądu w tym      zakresie,                                                                                      – w przypadku przyznania alimentów postanowieniem zabezpieczającym na czas trwania procesu,        także kserokopię dowodu doręczenia osobie zobowiązanej do alimentacji odpisu postanowienia        zabezpieczającego lub jej pełnomocnikowi,                                                      – jeżeli uprawniony do alimentów ukończył 16 lat należy do wniosku dołączyć zaświadczenie ze        szkoły (uczelni) o kształceniu,
– zestawienie zaległości alimentacyjnych,
– dane konta bankowego.

Zaznaczyć jednak należy, iż procedury poszczególnych państw mogą się od siebie różnić, też zbiór wymaganych dokumentów może być odmienny. Niemniej jednak, zawsze należy wskazać adres do doręczeń zobowiązanego do uiszczania alimentów za granicą. Sąd sam przesyła wniosek do właściwego organu w państwie, w którym przebywa dłużnik.

Wniosek złożony w oparciu o przepisy Konwencji Nowojorskiej nie podlegają żadnej opłacie.

Co z kolei zrobić gdy postępowanie egzekucyjne wszczęto w Polsce?

Sytuacje procesowe są tak różne, jak różne są historię poszczególnych wnioskodawców. I tak, rodzi się pytanie co zrobić, jeśli postępowanie egzekucyjne zostało już wszczęte w Polsce, a dłużni alimentacyjny od pewnego czasu przebywa po za granicami kraju? Otóż nie ma wyjścia i należy wystąpić o umorzenie aktualnie toczącego się postępowania i zwrot wyroku Sądu alimentacyjnego. Takie postępowanie egzekucyjne bowiem nie będzie skuteczne.
Z kolei zaś, aby ściągnąć alimenty zza granicy należy skorzystać z jednej z procedur opisanych powyżej.

Co z kolei, gdy ustalenie miejsca zamieszkania dłużnika alimentacyjnego okazuje się niemożliwe?

Często zdarza się tak, iż osoba uprawniona do alimentów nie posiada obecnego adresu dłużnika za granicą, nie jest nadto w stanie takiego adresu ustalić. Czy wówczas jest jakaś szansa uzyskania świadczenia alimentacyjnego?
Otóż taka sytuacja stanowi podstawę do wypłaty świadczenie z Funduszu Alimentacyjnego.

Wcześniej jednak należy wszcząć jedną z powyżej opisanych procedur. Dopiero gdy okaże się, że egzekucja za granicą jest bezskuteczna, będzie można uzyskać zaświadczenie z Sądu, że podjęto wszystkie dostępne kroki prawne. A następnie złożyć wniosek w swoim urzędzie gminy o przyznanie świadczenia alimentacyjnego z Funduszu Alimentacyjnego.

Podstawa prawna:

rozporządzenie Rady (WE) nr 4/2009 w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń oraz współpracy w zakresie zobowiązań alimentacyjnych (Dz.Urz. UE typ L z dnia 10 stycznia 2009 r. Nr 7, s. 1),
Konwencja o dochodzeniu roszczeń alimentacyjnych za granicą, sporządzona w Nowym Jorku dnia 20 czerwca 1956 r. (Dz.U. z 1961 r. Nr 17, poz. 87 i 88).